Roguska-Cybulska Jadwiga, krypt. J. Rog.-Cyb., pseud. Jarocy (1887–1971), taterniczka, pisarka, działaczka społeczna. Ur. 13 X w Warszawie jako jedno z czworga dzieci Gustawa Roguskiego (zob.) i Marii ze Stanowskich.
R. uczęszczała do warszawskich szkół prywatnych, m. in. na tajne komplety Stefanii Sempołowskiej, następnie przez kilka lat do pensji Kazimiery Karpińskiej. Studiowała też teorię muzyki i śpiew w warszawskim Konserwatorium oraz malarstwo i sztukę stosowaną na kursach prywatnych. Jako dziecko przyjeżdżała z rodziną do Zakopanego i uprawiała turystykę pod opieką górali – przewodników. Kontynuując rodzmne tradycje w dziedzinie turystyki tatrzańskiej, a także pod wpływem znajomości z Mieczysławem Karłowiczem w r. 1906 zaczęła uprawiać taternictwo, wprowadzana w nie przez pisarza i taternika Jerzego Żuławskiego. Partnerem jej pierwszych wspinaczek bywał też jej brat Stanisław. R. uprawiała taternictwo do ok. 1925 r., zaś turystykę tatrzańską – niemal do końca życia. W r. 1908 została przyjęta do Sekcji Turystycznej Tow. Tatrzańskiego (od r. 1935 Klub Wysokogórski Polskiego Tow. Tatrzańskiego), która była wtedy już zamkniętym klubem, wymagającym od kandydata kwalifikacji taternickich. W l. 1908–11 należała do najczynniejszych członków Sekcji – dokonała licznych przejść poważnych tatrzańskich dróg wspinaczkowych w towarzystwie ówczesnych czołowych taterników, m. in. Janusza Chmielowskiego, Zygmunta Klemensiewicza, braci Gyula i Romana Komarnickich, Romana Kordysa, Jerzego Maślanki, Kazimierza Piotrowskiego, Stanisława Porębskiego, Mieczysława Świerza, braci Janusza i Jerzego Żuławskich. W r. 1910 uczestniczyła w dwóch pierwszych przejściach: prawą częścią północno-wschodniej ściany Mięguszowieckiego Szczytu Pośredniego i lewą częścią południowej ściany Mięguszowieckiego Szczytu Wielkiego (z braćmi Komarnickimi). Była pierwszą kobietą, która dokonała próby przejścia (czwartego z kolei) klasycznej drogi południową ścianą Zamarłej Turni (w r. 1912). Dokonała bodaj drugiego kobiecego trawersowania grani Żabiego Konia (ze S. Porębskim i bratem Stanisławem). R. była jedną z pierwszych wybitnych polskich taterniczek nie należała natomiast do pionierek samodzielnego taternictwa kobiecego; wspinała się wyłącznie w towarzystwie mężczyzn. Jej taternictwo miało charakter nie tyle wyczynowy, co przygodowo-romantyczny. Była jedną z pierwszych w Polsce kobiet uprawiających narciarstwo wysokogórskie (m. in. z braćmi Żuławskimi, Mariuszem Zaruskim, Józefem Oppenheimem); dokonała drugiego kobiecego przejścia narciarskiego przez przełęcz Zawrat w Tatrach (z braćmi Żuławskimi). Od r. 1911 była członkiem Sekcji Narciarskiej Tow. Tatrzańskiego (później Polskiego Tow. Tatrzańskiego), należała do jego Sekcji Ochrony Tatr.
W r. 1912 R. wyszła za mąż za Kazimierza Cybulskiego, inżyniera elektryka, wówczas kierownika elektrowni w Nowym Targu. Małżeństwo okazało się nietrwałe. W r. 1923 pozostawała R. już w separacji z mężem. Mieszkała od t. r. w Warszawie pracując zarobkowo i dokształcając się w zakresie pedagogiki muzycznej (szkoła S. Wysockiego) i literatury. W r. 1927 osiadła na stałe w Zakopanem. Rozpoczęła tam, trwającą do końca życia pracę dziennikarską, która teraz stała się podstawą jej utrzymania, a także pracę pisarską i społeczną. Była stałą współpracowniczką „Kuriera Warszawskiego” (Listy z Zakopanego, 1934–9), „Kuriera Poznańskiego” (1934–9) i pisma „Zakopane” (felietony satyryczne Z cyklu karykatur, 1929–31, 1938). Ponadto publikowała sporadycznie m. in. w „Głosie Narodu”, „Głosie Zakopiańskim” (1926), „Echu Zakopiańskim” (1931,1935), „Prosto z Mostu” (1935, 1939), „Taterniku” (1936), „Orędowniku” (1935). Korespondencje i artykuły R-C-iej dotyczyły ochrony przyrody Tatr, taternictwa i turystyki tatrzańskiej, lokalnych problemów Zakopanego i regionalnej kultury podhalańskiej. Jedyną książką R-C-iej jest powieść dla młodzieży Tajemnica Tatr (P. 1933) z przedmową Walerego Goetla. R.-C. była też autorką nie publikowanych (ale wystawionych?) sztuk scenicznych – komedii Ja już nie mogę oraz komedii muzycznej, do której skomponowała też muzykę, Ważna osobistość (1934). Wspólnie ze Stefanią Laudyn-Chrzanowską R.-C. inicjowała Słowiański Związek Kobiet (Ligę Słowiańskich Kobiet) – była wiceprezesem zakopiańskiego koła tego stowarzyszenia – i współorganizowała Kongres Kobiet Słowiańskich w Zakopanem (1931). W l. 1933–5 była członkiem zarządu Stronnictwa Narodowego w Zakopanem. Działała też m. in., w tamtejszym Komitecie Uczczenia Pamięci Jana Kasprowicza.
W czasie okupacji niemieckiej R.-C. po odmowie współpracy z kolaboranckim „Kurierem Warszawskim”, podejrzana o działalność przeciwko akcji tzw. Goralenvolk była więziona w siedzibie zakopiańskiego gestapo, willi «Palace». Zwolniona – nikt z górali jej nie zdradził – została wysiedlona z Zakopanego. Po sprzedaniu domu na Skibówkach, wyjechała z synem do Warszawy. Powróciła do Zakopanego w r. 1944, tuż przed wybuchem powstania warszawskiego, pod naciskiem syna, który chciał zapewnić matce bezpieczeństwo. Po wojnie podjęła na nowo pracę dziennikarską, literacką i społeczną w Zakopanem. Znów ogłaszała artykuły o podobnej jak przed wojną problematyce. Współpracowała m. in. z „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” (1946), „Tygodnikiem Powszechnym” (1947, 1950, 1952–6), „Gazetą Ludową” (1947), „Turystą” (1956, 1957), „Nowinami Literackimi i Wydawniczymi” (1957), „Taternikiem” (1961), „Dziennikiem Polskim” (1962, 1968–70), „Kierunkami” (1962, 1966), „Wierchami” (1963). W r. 1948 ukończyła kurs kierowników wycieczek zbiorowych. Prowadzenie wycieczek w Tatry, głównie zagranicznych (zajmowała się tym do 68 roku życia) było jednym ze źródeł jej utrzymania. Wznowiła pracę w Komitecie Uczczenia Pamięci Jana Kasprowicza (była sekretarzem tego Komitetu), należała do twórców filii Muzeum Tatrzańskiego na Małym Bystrem w Zakopanem – oryginalnej chaty góralskiej ze zbiorami etnograficznymi, działała w Związku Podhalan, angażowała się po stronie górali – właścicieli gruntów na Polanie Szymoszkowej – w akcji przeciw jej wielkomiejskiej zabudowie, organizowała Tow. Miłośników Tatr, Zakopanego i Góralszczyzny, które w jej zamierzeniach miało kontynuować program Polskiego Tow. Tatrzańskiego. W swojej działalności publicystycznej i społecznej na rzecz góralszczyzny była rzecznikiem idei ochrony rolnictwa na Skalnym Podhalu jako podstawy tamtejszej kultury regionalnej. W r. 1963 została odznaczona Złotą Odznaką Polskiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego. W r. 1960 otrzymała, jako pierwsza kobieta, członkostwo honorowe Klubu Wysokogórskiego. W ostatnich latach życia przyznano jej stypendium socjalne. Zmarła 24 XI 1971 w Zakopanem i została pochowana na tamtejszym Nowym Cmentarzu.
Już po śmierci R-C-iej ukazała się jej ostatnia praca literacka, esej Witkacy w oczach Zakopanego (wyd. w księdze zbiorowej „Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca” W. 1977). W rękopisach pozostawiła m. in. tłumaczenie (z jęz. francuskiego) publicystyczno-dokumentalnej książki Somone Giron o dziejach spadku po Ignacym Paderewskim – Le drame Paderewski, rekonstrukcję drugiej swojej powieści tatrzańskiej dla młodzieży pt. Lawina idzie, której maszynopis uległ zniszczeniu w r. 1939 w warszawskim wydawnictwie Gebethnera i Wolffa, wiersze i nowele oraz kilka tomów wspomnień i pamiętników. Materiały te są w posiadaniu Antoniego Roguskiego z Warszawy, bratanka R-C-iej.
Z małżeństwa z Kazimierzem Cybulskim (zm. 1943, zamordowany przez Niemców w Krakowie w więzieniu przy ul. Montelupich), miała syna Marka (ur. 1915), początkującego kompozytora i taternika (zginął w sierpniu 1944 zamordowany przez Niemców w Warszawie w więzieniu przy Al. Szucha).
Bibliogr. dramatu pol., II; Bittner-Szewczykowa H., Materiały do bibliografii etnografii polskiej za 1945–1954 r. „Lud” T. 43: 1958 supl.; Jackowski A., Bibliografia turystyki polskiej za l. 1900–44, Wr. 1968; toż za l. 1945–60, Wr. 1969; toż za l. 1969–70, W. 1975 cz. I; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944–5 i in.; Enc. tarzańska, (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Mały słownik literatury dla dzieci i młodzieży, W. 1964; Paryski W. H., Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki, W. 1952–6 VI 85, 88, 96, VIII 91–2, 114; – Chudek J., Jadwiga Roguska-Cybulska, „Roczn. Liter.” 1971; Chwaściński B., Z dziejów taternictwa, W. 1979; Długołęcka L., Pinkwart M., Zakopane, przewodnik historyczny, W. 1988; Kolbuszewski J., Tatry w literaturze polskiej, Kr. 1982; Kpiarze pod Giewontem, Oprac. R. Hennel, W. 1987 s. 513; Lewicka A., U autorki Tajemnicy Tatr, „Dzien. Pol.” 1969 nr 279, wyd. regionalne s. 8 pt. „Dzien. Karpacki”; Ptakowska-Wyżanowicz H., Od krynoliny do liny, W. 1960 (fot.); Starczewski F., Gustaw Roguski, „Muzyka Pol.” 1936 nr 1 s. 8–23; Szczepański J. A., Odkrycie i zdobycie Tatr, w: W skałach i lodach świata, W. 1959 I 133 (fot.); Wilczkowski A., Miejsce przy stole, Ł. 1982 s. 5–6; Worcell H., Wpisani w Giewont, Wr. 1974 s. 135–6; – Roguska-Cybulska J., Niezwykłe spotkanie w Tatrach, „Wierchy” R. 32: 1963 s. 230–4 (fot.); taż, Sielanki tatrzańskie, „Taternik” R. 20: 1936 z. 6 s. 198–202; taż, Wspomnienie o towarzyszu liny, tamże, R. 37: 1961 z. 2 s. 74–6; – Nekrologi: „Dzien. Pol.” 1971 nr 289, wyd. regionalne s. 8 pt. „Kronika Zakopanego, Nowego Targu i Myślenic”; „Tatrzański Orzeł” (The Tatra Eagle, Pasaic, New Jersey, USA) 1972 nr 1 s. 3; „Wierchy” R. 41: 1972 s. 346; „Życie Warsz.” 1971 nr 290 s. 6; – Pinkwart M., Zdebski J., Nowy Cmentarz w Zakopanem [w druku]; – Materiały W. H. Paryskiego z Zakopanego (m. in. autobiografia R.-C-ej, mszp.); – Informacje i materiały (m. in. autobiografia R-C-iej) Antoniego Roguskiego z W.; Informacje Barbary Misztalskiej z Ł. i Macieja Pinkwarta z Zakopanego.
Andrzej Matuszyk